Η σωστή χρήση των ηλεκτρονικών μέσων από τα μικρά παιδιά αποτελεί πρόκληση για τους σύγχρονους γονείς. Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων που διαθέτουν οθόνη αποτελούν μέρος της ζωής μας και τα παιδιά έρχονται σε επαφή από νωρίς με αυτά.
Στην βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία τα παιδιά έχουν ανάγκη από δραστηριότητες αλληλεπίδρασης και παιχνίδι που εξασφαλίζουν υγιή εξέλιξη του παιδικού εγκεφάλου, και την κατάλληλη βάση για τα επόμενα στάδια της μάθησης. Οι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι οι οθόνες επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κοινωνικές και άλλες δεξιότητες καθυστερούν να καλλιεργηθούν και πολλά παιδιά υστερούν σε βασικούς τομείς της ανάπτυξης.
Από την κλινική μας εμπειρία αλλά και από έρευνες βλέπουμε ότι τα πολύ μικρά παιδιά που χρησιμοποιούν τις οθόνες καθυστερούν σημαντικά και στην ομιλία. Αυτό συμβαίνει επειδή η λεκτική αλληλεπίδραση των γονιών και των παιδιών – από όπου τα παιδιά μαθαίνουν να μιλάνε – είναι μικρότερη όταν η τηλεόραση είναι ανοιχτή ή παρακολουθούν κάποια οθόνη κινητού ή tablet. Ακόμα, η χρήση οθόνης συνδέεται με παχυσαρκία, προβλήματα στον ύπνο, δυσκολία συγκέντρωσης και ελλειμματική προσοχή, επιθετική συμπεριφορά, παθητικότητα και χαμηλότερη σχολική επίδοση.
Σε αυτό το σημείο οδηγούμαστε όταν η τηλεόραση γίνεται για τους γονείς η λύση στη πλήξη ή στην γκρίνια των παιδιών, μιας και η δύναμη της οθόνης να καθηλώνει την προσοχή του παιδιού και διευκολύνει τους γονείς να κάνουν μια δουλειά. Όταν αυτή η δυνατότητα όμως δεν υπάρχει και δεν του δοθεί μια οθόνη για να περάσει την ώρα του, το παιδί θα έχει ξεσπάσματα θυμού και θα αντιδράσει έντονα. Στην περίπτωση αυτή όμως δεν είναι η οθόνη που δημιουργεί το πρόβλημα αλλά η επιλογή του γονιού να μην αλληλεπιδρά με το παιδί του όταν εκείνο βαριέται.
Δεν μας φταίει η τεχνολογία.
Η οθόνη μπορεί να λειτουργήσει ως ένα εργαλείο σύνδεσης της οικογένειας σε κάποιες περιπτώσεις. Όταν έχουμε μια βραδιά ταινίας μια φορά την εβδομάδα, και αυτό σημαίνει να φτιάξουμε όλοι μαζί ποπ κόρν, να διαπραγματευτούμε την επιλογή, να μιλήσουμε γι αυτό που είδαμε, η οθόνη να έχει προσφέρει μια ευκαιρία για «όλοι μαζί».
Χρειάζεται να δείχνουν οι γονείς προσοχή στις διαφημίσεις καθώς δεν πρέπει εκτίθενται τα παιδιά σε διαφημιστικά μηνύματα. Πριν τα 7-8 χρόνια δεν είναι έτοιμα να κατανοήσουν τον στόχο των διαφημίσεων και έγκειται στους γονείς να προστατέψουν το παιδί από την έκθεση τους σε αυτές. Τα μεγαλύτερα παιδιά είναι αναπτυξιακά έτοιμα για κριτική σκέψη και χρειάζεται να εξηγήσουν οι γονείς το πώς λειτουργεί η διαφήμιση.
Τι μπορεί να βοηθήσει στην πράξη?
- Αποσύρετε την τηλεόραση από το υπνοδωμάτιο του παιδιού σας.
- Όταν το παιδί δεν παρακολουθεί κάτι συγκεκριμένο, απενεργοποιήστε την τηλεόραση.
- Κρατήστε τις οθόνες μακριά κατά τη διάρκεια των γευμάτων και ειδικά όταν διαβάζει ή ασχολείται με τα παιχνίδια του.
- Βοηθήστε το παιδί σας να επιλέξει ένα βιντεοπαιχνίδι ή μια εκπομπή. Ο καλύτερος τρόπος να γνωρίζετε τι παρακολουθεί ή παίζει είναι βοηθώντας το να επιλέξει τι θα δει.
- Επιλέξετε εναλλακτικές λύσεις για να περάσετε χρόνο με το παιδί χωρίς συσκευές τεχνολογίας, όπως τα επιτραπέζια παιχνίδια ή με βιβλία.
- Επικοινωνήστε με το παιδί σας για το τι παρακολουθεί στις οθόνες. Ρωτήστε το πώς αισθάνεται για τα μέσα ενημέρωσης στα οποία έχει πρόσβαση και συζητήστε μαζί του.
- Κάθε οικογένεια ορίζει το δικό της πλαίσιο χρήσης της οθόνης. Είτε πρόκειται για μία ώρα τηλεόρασης και βιντεοπαιχνιδιών την ημέρα ή μερικές ώρες την εβδομάδα, τοποθετήστε ένα χρονικό όριο για το πόσο συχνά ή για πόσο χρονικό διάστημα επιτρέπεται να χρησιμοποιεί μια ηλεκτρονική συσκευή, συμπεριλαμβανομένων ηλεκτρονικών παιχνιδιών και τηλεόρασης. Το πιο σημαντικό είναι να είστε συνεπείς και σταθεροί στους χρόνους που ορίσατε.
- Δείξτε στα παιδιά πώς να χρησιμοποιούν την τεχνολογία μέσα από το δικό σας παράδειγμα. Αν ζητάτε από το παιδί να αφήσει το tablet ενώ εσείς ασχολείστε με το κινητό σας ή βλέπετε τηλεόραση, το παιδί δεν παίρνει ξεκάθαρο μήνυμα και θα νιώσει τη στέρηση της οθόνης ως τιμωρία.
Γεωργία Πανίτσα , Ψυχολόγος ΜΑ – Συστημική Ψυχοθεραπεία, Συμβουλευτική Οικογένειας